Ambrosius van Optina

Ambrosius werd geboren op 23 november 1812 in het huis van zijn grootvader, die dorpspriester was van Bolsjaja Lipowitsa in het district Tambov. Op straat en in huis werd het naamfeest van Alexander Nevski luidruchtig gevierd. Was dit een aanduiding dat de jongen ook een onrustig karakter zou hebben? In elk geval werd hij ‘Alexander’ genoemd.

Zijn levendigheid evolueerde in gunstige zin en werd tot openheid en hartelijkheid tegenover iedereen, die hij ontmoette. Reeds op jonge leeftijd leerde hij lezen en zong hij mee met zijn vader, de psalmist van de dorpskerk. Op 10-jarige leeftijd werd hij ingeschreven in het seminarie, waar hij, met zijn broer, uitzonderlijke resultaten behaalde. De universiteit verwachtte hem, toen hij plots ernstig ziek werd. Hij bleek ongeneeslijk ziek te zijn, zijn biechtvader werd ontboden. Alexander had ook al afscheid van de wereld genomen, maar deed de gelofte dat, als hij zou genezen, hij in een klooster zou binnentreden. Tegen elke verwachting in, genas hij. Alexander verdrong echter zijn gelofte naar de achtergrond. Hij ging evenwel niet naar de universiteit, maar werd huisleraar bij een gezin, waar de echtgenoten het met elkaar vaak oneens waren. Daar leerde Alexander geduldig en genadevol luisteren om de beide partijen te verzoenen. Hij bleef echter gedurende 4 jaar besluiteloos. Tijdens de zomer in 1893 trok hij op aanraden van starets Hilarion, een kluizenaar in Trojekoerovo, naar het Optina Klooster. Daar leefde de eerste starets, Leonid, nog, al was hij wel zwaar ziek. Vader Makarius was zijn rechterhand: hij werkte naast Vader Leonid.

Ofschoon de weg zo duidelijk was, bleef Alexander aarzelen: hij kwam tot het inzicht dat men de wereld niet geleidelijk kan verlaten en hij besefte dat men vastberaden alle banden diende door te knippen om een totaal nieuw leven te beginnen. Alexander verliet het seminarie, waar hij ondertussen leraar was geworden, zonder ontslag te nemen en ging terug naar het Optina Klooster, waar hij de vertrouweling werd van Vader Leonid, die ook ‘Starets Lev’ werd genoemd. Toen hij op 11 oktober 1841 stierf, kwam de geestelijke leiding van de broeders in handen van Vader Makarius, die echter ook aan de nu 30-jarige Alexander zijn volste vertrouwen schonk: hij koos hem uit als zijn celmonnik. Alexander werd monnik gewijd en ontving de naam ‘Ambrosius’, naar Ambrosius van Milaan. In het klooster bleek al snel hoe intelligent en handig hij wel was: allerlei karweitjes werden door hem op een prachtige en snelle wijze geklaard.

In 1846 werd hij priester gewijd en kreeg hij recht tot biechthoren, ook al was hij slechts 34 jaar oud. In die tijd echter werd Ambrosius ziek: hij verloor heel veel kracht en dreigde vaak het bewustzijn te verliezen. Hij zou nooit meer zijn robuuste kracht terugwinnen. Toen Starets Makarius in september 1860 stierf, kwam de zware last van het starets-zijn op de schouders van de verzwakte Ambrosius. Hij deed geen Liturgische Diensten meer, maar ontving de Heilige Mysteriën in zijn cel, die hij tijdens de winter niet meer verliet. Vele bezoekers kwamen hem opzoeken. Onder hen waren vele geleerden en kunstenaars. Ook Dostojevski kwam hem om raad vragen: hij was ontroostbaar door het verlies van zijn zoon. Toen hij het klooster verliet, had hij ‘De gebroeders Karamazov’ al in gedachten. In dit boek beschrijft hij op levendige wijze starets Zosima, die -en dit is geen toeval- bijzonder veel lijkt op Vader Ambrosius.

Het onderricht van Ambrosius was helder en eenvoudig. Hij predikte geduld, nederigheid en rouwmoedigheid, maar bovenal liefde voor alle mensen, die men ontmoette.
Enkele voorbeelden:
“Ons leven op aarde is een rollend wiel: we gaan omlaag en omhoog en daardoor komen we verder. Als we omvallen en plat op de grond blijven liggen, vraagt het een buitengewone inspanning weer overeind te komen.” “Droefheid is als de zee. Hoe verder wij ons erin begeven, hoe dieper de bodem onder onze voeten weg lijkt te zinken.” Ondanks de druk(te) van de vele bezoekers, nam Ambrosius ook nog de zorg op zich van de bouw van een vrouwenklooster, met annex weeshuis, te Shamordino, waar hij alleenstaande vrouwen aan het werk zette. Toen hij zijn einde voelde naderen, trok hij naar de zusters om hen in hun moeilijkheden bij te staan en de noodzakelijke maatregelen te treffen voor de weeskinderen. Vader Ambrosius is op 10 oktober 1891 te Shamordino gestorven. Geheel Rusland treurde om zijn dood. Hij werd op 14 oktober begraven. Zijn kist werd langs de 15 kilometer lange weg van Shamordino naar Optina gedragen. De processie vertrok om 11u. en kwam pas om 17u. aan. Gedurende de gehele nacht werd er een panichida gehouden. Vader Ambrosius vond zijn laatste rustplaats naast Vader Makarius op 15 oktober. In juni 1988 werd hij te Moskou heilig verklaard, naar aanleiding van de 1000ste verjaardag van de Doop van Rusland.

Troparion t.5

Tot u komen wij aangesneld, * Vader Ambrosius, * Fontein, waaruit de gezondheid vloeit. * Getrouw leidt gij ons op de weg van het Heil, * want door uw gebeden * bewaart gij ons tegen ongeluk. * Gij bezoekt ons als wij ziek zijn naar ziel of lichaam * en gij leert ons de nederigheid, * het geduld en de liefde. * Bid nu zonder ophouden tot Christus, de Vriend der mensen * en tot onze vurige Beschermster ** om onze zielen te redden.

Kondakion t.2

Nadat gij de voorschriften van de Allerhoogste Herder had volbracht, * verwierf gij als erfdeel * de genade een starets te zijn. * Uw hart was immers medelijdend met alle gelovigen, die tot u kwamen. * Daarom zingen ook wij als uw kinderen met liefde: * “Heilige Vader Ambrosius, ** bid tot Christus, onze God, om onze zielen te redden.