WONDERBAAR IS GOD IN ZIJN HEILIGEN

 

Daarom dan laten ook wij, nu wij zulk een grote wolk van getuigen rondom ons hebben, afleggen alle last der zonde en met volharding de wedloop lopen. (Hebr. 12, 1)

Wij, die in een tijd leven waarin alles in vraag wordt gesteld, hebben het nogal moeilijk bij het lezen van de Heilige Schriften. Ons wordt veelal ingepompt dat we alles liefst niet te letterlijk moeten nemen, maar heel de Schrift eigenlijk te zien als een boek, dat moet worden geherinterpreteerd, naar de'normen van de twintigste eeuw. De eisen, die Christus in Zijn heilig Evangelie stelt, worden dan eveneens afgezwakt tot een kleinburgerlijke moraal, waar wij ons gemakkelijk en goed bij voelen. De Schrift, en zelfs God, worden dan inderdaad wat ons door psychologen en psychiaters wordt verweten: een projectiebeeld waar wij ons achter verschuilen, om het aardse leven tot een 'goed' leventje te maken, waar wij met gemak de naaste kunnen onderdrukt houden en onze rijkdommen opstapelen.

Maar in onze rustige kamer-moraal en divan-geloof worden we opgeschrikt door mensen, die doorheen de eeuwen de eisen van het Evangelie consequent gehoorzaamden. Zij stelden het Woord van God boven elk mensenwoord, daar zij duidelijk begrepen dat Zijn woorden, woorden waren van eeuwig leven. Zij werden nieuwe mensen, die leefden vanuit de Heer, Die gezegd heeft: 'Ik ben de Opstanding en het Leven'. Hun aardse leven kreeg een nieuwe dimensie, de dimensie van de opgestane Christus, Die het heelal hernieuwd heeft door Zijn levenschenkende Opstanding uit het Graf. Zij leefden het leven van Christus, of veeleer Christus leefde in hen, zoals de Apostel uitroept: 'Niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij'.

Hij is het, Die als God mens is geworden, om de mens te heiligen en te herscheppen en om de mens deelachtig te maken aan Zijn Godheid. De God- Mens heeft het 'normale' leven op aarde geleefd, want elke christen is geroepen dit leven te leiden, daar God ons oproept: 'Wees heilig, zoals Ik heilig ben'. Normaal, natuurlijk christelijk leven is de heiliging van geheel ons wezen, onze geest, onze ziel, en ons lichaam. En juist de Heiligen hebben ons getoond dat dit leven geen utopie, geen mooie wensdroom is, maar een haalbare realiteit voor elke christen, die is ingewijd door de Heilige Mysteriën, die hem heiligen en hem deelachtig maken aan het Leven van de Geest, Die in ons roept en werkt om ons tot 'Christus-dragers' te maken. Door de deelname aan Gods leven in de Heilige Mysteriën immers, krijgen wij deel 'aan de volheid der Godheid'.Er zijn dus verschillende redenen om de levens der Heiligen te lezen en vroom te overwegen. Zij tonen ons dat christelijk leven werkelijk mogelijk is en dat leven in en uit Christs door de Geest een haalbare realiteit is.

Wat ons misschien afschrikt is de manier van presentatie van de Heiligen. Hagiografie had in de Middeleeuwen stereotiepe neigingen die onze personalistische denkwijle nogal stoort. Moeten wij dan, zo stellen wij ons de vraag, als het ware onpersoonlijk worden? Moeten wij onze eigen individualiteit afstaan, om met de Heer te kunnen zijn? Moeten wij in een soort kwezelachtigheid vervallen, om God te behagen?

Niets is minder waar! Bij aandachtig lezen en soms bij het afkrabben van de middeleeuwse franje, ontdekken we krachtige persoonlijkheden, die elk op hun eigen wijze met God zijn omgegaan. Elk heeft juist zijn eigen persoonlijkheid ten sterkste ontwikkeld, door het feit dat hij of zij in een liefdesband verbonden was met de Enige Drie, Die we in de volle zin Personen kunnen noemen en Die in hun Godheid toch één en enkelvoudig zijn.

Er is ook geen uitverkoren vorm van heiligheid; elk werd op zijn bijzondere manier tot de hoogste toppen verheven door eigen inspanning en ascese, die toch voor elk menselijk wezen eigen zijn. De één heeft geheel andere zwakke en sterke kanten dan de ander. We zien ook in de grote verscheidenheid van figuren, dat geen enkel karakter typisch eigen is aan heiligen: er lijn opvliegende mensen bij, zwakke persoonlijkheden, althans aan het begin van hun weg, harde en onverbiddelijke, gierigaards en ontuchtigen, dieven en rovers; niemand is uitgesloten van deze uitverkoren weg. Elke menselijke zwakheid, die ons tot excuus zou kunnen dienen, komt in één of ander leven van de Heiligen voor; zij echter hebben overwonnen. ..Ook de stand of intellectuele vorming speelt geen enkele rol; zowel de eenvoudige als de geleerde, de vorst als de onderdaan, de rijke als de arme, voor allen staan de deuren der heiligheid open, waarachter Christus wenkt en ons toeroept: komt, laat ons naar de Vader gaan!

Ook de fysieke gezondheid speelt geen rol; immers zieken en lichamelijk zwakken kunnen eveneens door eigen vormen van ascese met God spreken, zoals een vriend spreekt tot zijn vriend en de mystieke hoogten bereiken van de getransfigureerde wereld in Christus. En misschien juist in hen ontdekken wij de meest fijngevoelige zielen, die ons, zwakken, het duidelijkst op weg helpen.

Ook geen enkele stam, geen enkel volk, is meer uitverkoren dan de ander. Heiligen bloeien op over alle landen waar Christus verkondigd wordt en zij herscheppen de aarde tot een lusttuin, waar het goed is om te wonen. Want hun gezelschap vertroost en versterkt ons en doet ons reikhalzend uitzien naar de definitieve doorbraak van het Koninkrijk der Hemelen; zowel Grieken als Turken, Armeniërs als Egyptenaren. Syriërs als Palestijnen, Vlamingen als Walen zijn opgenomen in de blijde reidans der Heiligen. Welk een vernedering voor racisten!

De Heiligen tonen ons ook, dat onze wortels in de hemel zijn. zodat zij een voortdurende waarschuwing vormen ons niet te verankeren in de pure, aardse, zinnelijke realiteit. In Christus hebben wij ons hoofd in de hemel, zoals Augustinus zegt, en onze lotsbestemming, ons doel is bij ons Hoofd te blijven; anders lopen wij het gevaar 'zinneloos' te worden. Wanneer wij Christus loslaten, dan verliezen we, om zo te zeggen, ons hoofd, ons verstand, en worden wij mensen, die aan de dood zijn overgeleverd.

Wanneer wij bij de Heiligen vertoeven, vertoeven we bij God, want God rust temidden der Heiligen. Dan wonen we in de hoge Hemelen en rusten temidden der Engelen, die ons in de vreugde van de Bruiloftszaal binnenvoeren.

We lezen tevens de levens der Heiligen, omdat hun levens de ware theologie zijn, de ware dogmatiek. Want echte Theologie is niet in de boeken te vinden, waar zij dreigt te verdorren en te verdrogen tot een verstandelijke kennis, maar wel in de levens der Heiligen, die de theologie tot levensrealiteit maakt en de dogma's tot levensbronnen, waaruit wij het water der verlossing kunnen putten. Zij hebben de 'waarheid' beleefd; " niet besproken of bediscussieerd. Zij hebben de Evangeliën als levenssnoer gebruikt en niet achteloos behandeld als een cultureel document der eerste christenheid.

De Heiligen leefden in de Drie-ene Godheid, in de genade van Christus, de God-Mens, in de liefde van God de Vader en in de gemeenschap met de Heilige Geest. De Heiligen versterken ons geloof in de orthodoxe waarheid, die ze bevestigen met wonderen en tekenen, die in de kracht van God bewerkt worden. Zij tonen ons de juiste belijdenis; zij tonen ons de ware eredienst in Geest en Waarheid en leren ons de vreugde van de liefde tot God, Die Zijn Enige Zoon niet gespaard heeft.

De Heiligen leren ons; de Heiligen zijn onze gezellen op de weg, want zij vergeten hun broeders niet, die nog op aarde zwoegen. Medelijdend bidden ze tot de Heerser over het al, aangevoerd door de Moeder van God, om vrede voor de wereld en om de redding van elke mensenziel.

Daarom lezen wij de levens der Heiligen en zwijgen, in bewondering over de grootheid van hun daden. Als wij de krant lezen, horen we alleen over oorlog en oorlogsgeruchten, over moord en doodslag; als wij romans lezen, dalen we in vele gevallen af tot in de diepte der boosheid, die in onze zielen huist; lezen wij de levens der Heiligen, dan horen we eindelijk eens iets over het goede, over de positieve mogelijkheden van de mens, over liefde en liefdesdaden, die zelfs onze verbeelding te boven gaan; over medelijden en begrip, over kracht en sterkte, over vrede en opstanding. En dat alles wordt bewerkt door de mens in gemeenschap met God, Die wonderbaar is in Zijn Heiligen, de God van Israël.

Hegoumen Thomas, Pervijze (B).

* Geschreven naar aanleiding van het onlangs verschenen eerste deel van 'Heiligenjaar' (zie publicaties van het Klooster St. Jan de Doper, Den Haag).